زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

استغاثه مجاهدان (قرآن)





مسلمانان با مشاهده سپاه برتر مشرکان جنگ بدر، نگران شده، براى کیان اسلام احساس خطر کردند. مجاهدان بدر پیش از نبرد با نیایش به درگاه خدا، از وى استمداد کردند. خداوند استغاثه مجاهدان بدر را با فرستادن هزاران فرشته اجابت کرد.


۱ - استغاثه مجاهدان بدر



مجاهدان جنگ بدر به درگاه خداوند استغاثه کردند و این استغاثه با نزول هزار فرشته پشتيبانى‌شونده، از سوی پروردگار به اجابت رسید:
•• «إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ أَنِّي مُمِدُّكُم بِأَلْفٍ مِّنَ الْمَلآئِكَةِ مُرْدِفِينَ؛ (به خاطر بياوريد) زمانى را (که از شدت ناراحتى در ميدان بدر،) از پروردگارتان کمک مى‌خواستيد؛ و او خواسته شما را پذيرفت (و گفت): من شما را با يک‌هزار از فرشتگان، که پشت سر هم فرود مى‌آيند، يارى مى‌کنم».

۱.۱ - دیدگاه تفسیر نمونه


نخست به یارى فرشتگان اشاره کرده مى‌گوید: به خاطر بیاورید زمانى را که از شدت وحشت و اضطراب که از کثرت نفرات دشمن و فزونى تجهیزات جنگى آنها براى شما پیش آمده بود، به خدا پناه بردید و دست حاجت به سوى او دراز کردید و از وى تقاضاى کمک نمودید (و اذ تستغیثون ربکم).
در پاره‌اى از روایات آمده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز با مسلمان‌ها در استغاثه و یارى طلبیدن از خداوند هم صدا بود، دست خود را به سوى آسمان بلند کرده بود و عرضه مى‌داشت: اللهم انجز لى ما وعدتنى اللهم ان تهلک هذه العصابة لا تعبد فى الارض؛ خداوندا! وعده‌اى را که به من داده‌اى تحقق بخشد، پروردگارا! اگر این گروه مؤمنان نابود شوند، پرستش تو از زمین برچیده خواهد شد، و آن‌قدر پیامبر (صلي‌الله‌عليه‌وآله) به این استغاثه و دعا ادامه داد که عبا از دوشش بر زمین افتاد.
در این هنگام خداوند تقاضاى شما را پذیرفت و فرمود: من شما را با یک هزار نفر از فرشتگان که پشت سر هم فرود مى‌آیند، کمک و یارى مى‌کنم (فاستجاب لکم انى ممد کم بالف من الملائکة مردفین).

۱.۱.۱ - معنی مردفین


مردفین از ماده ارداف به معنى پشت سر هم قرار گرفتن است، بنابراین مفهوم این کلمه این مى‌شود که فرشتگان پشت سر یکدیگر براى یارى مسلمانان فرود آمدند.
این احتمال نیز در معنى آیه داده شده است که منظور این است که این گروه هزار نفرى گروه‌هاى متعدد دیگرى را پشت سر داشتند و به این ترتیب با آیه ۱۲۴ سوره آل‌عمران که مى‌گوید پیامبر به مؤ‌منان مى‌گفت: (آیا کافى نیست که خداوند شما را به سه هزار نفر از فرشتگان یارى کند) تطبیق مى‌نماید.
ولى ظاهر این است که عدد فرشتگان در بدر یک‌هزار نفر بوده است، و مردفین صفت آن یک‌هزار نفر است، و آیه سوره آل‌عمران وعده‌اى بوده است به مسلمانان که حتى اگر لازم شود، خداوند عدد بیشترى را به یارى شما مى‌فرستد.

۱.۲ - دیدگاه تفسیر المیزان



۱.۲.۱ - مراد از استغاثه


(استغاثه) به معناى درخواست یارى است؛ هم‌چنان که در جاى دیگر مى‌فرماید: (فاستغاثه الذى من شیعته على الذى من عدوه) معناى (امداد) معروف است،

۱.۲.۲ - مراد از (مردف) بودن ملائکه‌


مراد از (مردف) بودن ملائکه‌اى که در جنگ بدر به یارى مسلمین نازل شدند
و (مردفین) از ماده (ارداف) است و ارداف به معناى این است که شخص سواره کسى را ردیف (ترک) خود سوار کند، و (ردف) - به‌طورى‌که راغب گفته است به معناى تابع است (و ردف المراه) به معناى سرین و کفل زن است و ترادف به معناى این است که دو چیز و یا دو کس یک‌دیگر را متعاقب کنند، و (رادف) به معناى متأخر است، و (مردف) آن کس است که جلو سوار شده و کسى را پشت سر خود سوار کند.
و به این معنا آیه مورد بحث با آیه (و لقد نصرکم الله ببدر و انتم اذله فاتقوا الله لعلکم تشکرون، اذ تقول للمؤمنین الن یکفیکم ان یمدکم ربکم بثلاثه الاف من الملائکه منزلین، بلى ان تصبروا و تتقوا و یاتوکم من فورهم هذا یمددکم ربکم بخمسه الاف من الملائکه مسومین، و ما جعله الله الا بشرى لکم و لتطمئن قلوبکم به و ما النصر الا من عند الله العزیز الحکیم) که آن نیز اشاره به همین داستان مى‌کند، سازگار مى‌شود.
چون تطبیق آیات این سوره با آیات سوره (آل عمران) این معنا را افاده مى‌کند که منظور از نزول هزار ملائکه ردیف شده، نزول هزار نفر از ملائکه است، که عده دیگرى را در پى دارند؛ بنابراین هزار ملائکه ردیف شده با سه هزار ملائکه نازل شده منطبق مى‌شود.

۱.۲.۳ - فساد کلام


و به همین بیان فساد این کلام ظاهر مى‌گردد که گفته‌اند: (منظور از مردف بودن ملائکه این است که هزار نفر از ملائکه در پى هزار نفر دیگر باشد؛ چون اگر این‌طور معنا کنیم لازمه‌اش این مى‌شود که با هر یک نفر از ایشان یک نفر ردیف باشد و در نتیجه عده ملائکه دو هزار نفر باشد.
و هم‌چنین فساد اینکه گفته‌اند: مراد از مردف بودن ملائکه این است که دنبال هم نازل شده باشند، و نیز اینکه گفته‌اند: مراد آمدن ایشان از پى مسلمانان است، و در حقیقت مردف به معناى رادف است؛ و همچنین اینکه بعضى دیگر گفته‌اند: مراد این است که ملائکه مسلمین را ردیف خود قرار داده‌اند؛ یعنى در پیش روى مسلمین قرار گرفتند، تا در دل‌هاى کفار ایجاد رعب و وحشت بکنند.

۱.۲.۴ - نکته


آيه در مورد مجاهدان شركت‌كننده در جنگ بدر نازل شده است.

۲ - پانویس


 
۱. انفال/سوره۸، آیه۹.    
۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۰۳.    
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۰۴.    
۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۲، ترجمه موسوی همدانی.    
۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۳، ترجمه موسوی همدانی.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع‌ البیان، ج۴، ص۴۳۷.    


۳ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۱۶۴، برگرفته از مقاله «استغاثه مجاهدان».    


رده‌های این صفحه : استغاثه | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.